Podcasty Teologii Politycznej

Witold Wojtkiewicz jest artystą zarazem znanym i nieznanym. Większość z nas kojarzy go z obrazów takich jak „Marionetki”, „Turniej” czy „Porwanie królewny”, które prowokowały kolejnych badaczy i komentatorów do interpretacji, bądź to w kluczu egzystencjalistycznym, bądź to psychoanalitycznym. Dzięki nim w melancholijnych twarzach małych księżniczek i rycerzy zobaczyliśmy odbicie własnych niepokojów oraz utajonych pragnień. Najtrafniej ujęła to Szymborska, pisząc o autorze „Korowodu dziecięcego”: „Rzeczy najważniejsze mówią o nim jego obrazy. Gdybym w jednym nieudolnym zdaniu chciała to streścić, brzmiałoby to mniej więcej tak: Życie jest krótkotrwałą huczną maskaradą, a ci, którzy biorą w niej udział, są tylko kolorowymi przebierańcami nicości”. Ale jest także inny Wojtkiewicz – obdarzony niezwykłą ostrością widzenia karykaturzysta z socjalistycznego „Naprzodu”, dandys rozsmakowany w estetyce brzydoty i twórca wadzący się z Bogiem w „Krucjacie dziecięcej” oraz „Chrystusie i dzieciach”. W tych dwóch ostatnich dostrzec można człowieka, który na serio potraktował propozycję, jaką dla współczesnego świata miało chrześcijaństwo. Być może ten współtwórca „antykatolickiego imaginarium” znalazł ukojenie w religii albo w wytwarzanych przez nią formach niczym jego „Wiejski chłopiec grający na organkach”. Jakkolwiek było pozostały po Wojtkiewiczu obrazy, o których André Gide pisał, że choć dla „profana mogłyby się wydać szare”, to zachwycają „dziwną harmonią tonu, bolesną fantazją rysunku, patetyczną i pełną wzruszenia grą kolorów”. Czy nie tego właśnie oczekujemy wciąż po sztuce, która nie chce zatrzymywać się na aktualnych problemach? O Witoldzie Wojtkiewiczu i splocie sztuki z wiarą rozmawiałem z dr Piotrem Kopszakiem, dyrektorem Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

Tegoroczna, ósma już edycja Festiwalu Teologii Politycznej odbywa się w setną rocznicę przyznania Literackiej Nagrody Nobla niezwykłemu pisarzowi minionego stulecia – Władysławowi Reymontowi. Każdy dzień Festiwalu rozpocznie się o godzinie 18:00 w Domu Literatury na Krakowskim Przedmieściu 87/89. Ostatnie spotkanie festiwalu będzie okazją do uczczenia przypadającej na 2024 rok setnej rocznicy przyznania najbardziej prestiżowej nagrody literackiej Reymontowi: twórcy z łódzkiej wsi, z którym do rywalizacji stanęli twórcy rangi Stefana Żeromskiego, Tomasza Manna, Maksyma Gorkiego czy Thomasa Hardy’ego. 13 listopada 1924 roku Akademia Szwedzka nagrodziła Reymonta za ponadczasowe dzieło „Chłopi" czyniąc go drugim w historii Polakiem z Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury. Choć przyznanie nagrody wprawiło pisarza w niemałe wzruszenie, przypadła ona w czasie jego fizycznego wyczerpania, zaledwie na rok przed śmiercią. Czy był on już wcześniej ceniony przez współczesnych mu czytelników? A może społeczne pochodzenie stawało na drodze jego literackiej karierze? Jak atmosfera wokół literackiej Nagrody Nobla zmieniła się od czasów Reymonta i dlaczego? To pytania, wokół których zawiąże się dyskusja podczas ostatniego wieczoru naszego festiwalu. Po dyskusji wyświetlony będzie film „Życie moje skrętami bieży" (reż. Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka). Fragmenty pism czyta: Edyta Jungowska. W spotkaniu udział wezmą: 🟢 Elżbieta Flis-Czerniak profesor uczelni w Katedrze Historii Literatury Polskiej Instytutu Językoznawstwa i Literaturoznawstwa UMCS w Lublinie. W prowadzonych badaniach koncentruje się na piśmiennictwie przełomu XIX i XX wieku, rozpatrywanym zwłaszcza w kontekście tradycji romantycznej. 🟢Maria Jolanta Olszewska historyk i literaturoznawca. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Główne zainteresowania naukowo-badawcze to historia literatury XIX i XX wieku; genologia, szczególnie pogranicze literatury i gatunków użytkowych; historia świadomości polityczno-społecznej i jej odzwierciedlenie w literaturze wieków XIX i XX oraz dzieje dramatu i teatru. 🟢Karol Samsel doktor habilitowany nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor „Zeszytów Poetyckich”, Członek Związku Literatów Polskich. Zwycięzca wielu konkursów poetyckich. W 2017 nominowany do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego za tom Jonestown. 🟢Edyta Jungowska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna oraz dubbingowa. Ukończyła PWST w Warszawie. Była aktorką Teatru Nowego Adama Hanuszkiewicza oraz Teatru Studio. Szerokiej publiczności znana z wielu ról w Teatrze Telewizji, serialu „Na dobre i na złe”, „Ja wam pokażę” i innych. Od 2009 r. prowadzi własne Wydawnictwo Jung-Off-Ska, które zajmuje się m.in. wydawaniem klasyki literatury dziecięcej w formie audiobooków. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Tegoroczna, ósma już edycja Festiwalu Teologii Politycznej odbywa się w setną rocznicę przyznania Literackiej Nagrody Nobla niezwykłemu pisarzowi minionego stulecia –nWładysławowi Reymontowi. Każdy dzień Festiwalu rozpocznie się o godzinie 18:00 w Domu Literatury na Krakowskim Przedmieściu 87/89. Władysław Reymont miał nieprzeciętną zdolność do malowania szerokich społecznych krajobrazów i zniuansowanych wizerunków bohaterów, organicznie wrośniętych w swój społeczno-kulturowy kontekst i realia epoki. Podczas pierwszego spotkania Festiwalu postawimy pytanie o to, jak rozwijał się pisarski warsztat Reymonta, jak fascynacja spirytyzmem przebijała się w twórczości młodego pisarza na przykładzie takich powieści jak „Wampir" czy „Marzyciel". Prześledzimy historię powstania pierwszych opowiadań i utworów Reymonta, które początkowo nie spotkały się z większym zainteresowaniem. Niezniechęcony poczuciem odrzucenia i skrajnej biedy, w której przyszło mu żyć, doskonalił swój warsztat pisarski wraz z kolejnymi podróżami wokół wsi i miast, które każdorazowo poszerzały jego wyobraźnię i poczynały rozbudzać zmysł polityczny. Wreszcie, przyjrzymy się okolicznościom, które doprowadziły do stopniowego odchodzenia pisarza od realizmu, którego szczyt osiągnął w Ziemi Obiecanej czy Chłopach. Po dyskusji wyświetlony będzie film „Ziemia obiecana" (reż. Andrzej Wajda). Fragmenty pism czyta: Andrzej Ferenc W spotkaniu udział wezmą: 🟢 Dariusz Gawin historyk idei, publicysta. Wicedyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, szef Instytutu Starzyńskiego. Kierownik Zakładu Społeczeństwa Obywatelskiego w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Zajmuje się historią polskiej myśli politycznej i społecznej, filozofią polityczną, problematyką związaną z polityką historyczną. 🟢 Dariusz Karłowicz filozof, wykładowca, publicysta, wydawca książek. Współzałożyciel i redaktor naczelny rocznika filozoficznego Teologia Polityczna. Prezes Fundacji Świętego Mikołaja. Współautor cotygodniowego programu telewizyjnego Trzeci Punkt Widzenia (TVP Kultura) w latach 2007-2023. 🟢 Mateusz Werner filozof kultury, eseista, krytyk filmowy. Adiunkt na wydziale Nauk Humanistycznych UKSW. Redaktor naczelny miesięcznika „Twórczość". Redaktor kwartalnika „Kronos”. Autor m. in. książki „Wobec nihilizmu. Gombrowicz, Witkacy". 🟢 Andrzej Ferenc aktor filmowy i teatralny, lektor, narrator, reżyser i wykładowca akademicki, grał w Teatrze Rozmaitości, Teatrze Dramatycznym i Teatrze Współczesnym w Warszawie, założyciel sceny w Domu Literatury w Warszawie. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Czy można filozofować po polsku? Co właściwie miało miałoby to oznaczać w tak, zdawałoby się, uniwersalnej dziedzinie? Jeśli da się wytyczyć granicę między „myślą polską”, a dajmy na to „niemiecką”, to czy nie znika szansa na wzajemnie zrozumienie? I wreszcie: czy w obrębie tak rozumianej „polskości” jeden głos nie zagłusza innych?   Mogłoby się zdawać, że są to kwestie, które refleksji nad sztuką dotyczą w sposób marginalny. Ale nawet pobieżny ogląd stanowisk badawczych zdradza ukryte założenia filozoficzne stojące za każdym z nich. Wyjątkowe miejsce twórczości literackiej, nie tylko dla polskiej kultury, ale także tożsamości, które wydaje się nam oczywiste, wcale takim nie jest. Przekonanie to zawdzięczamy Maurycemu Mochnackiemu i jego uważnej lekturze Schellinga. Nie zdajemy sobie sprawy, że również sztuki wizualne widzimy przez pryzmat naszych wyobrażeń o romantycznym czy młodopolskim dramacie. A właściwie należałoby powiedzieć przez kilka dramatów, żeby wymienić „Dziady”, „Wesele” czy „Wyzwolenie”.   To tylko jeden z przykładów i tylko jedna z form obecności filozofii niemieckiej w polskiej myśli. Przez długi czas ta pierwsza była ważniejsza niż francuska. Pomimo tego że Paryż stał się stolicą imigracji, to w stronę Berlina i innych miast niemieckiego obszaru językowego spoglądali wszyscy ci, którzy szukali języka dla wyrażenia własnej odrębności. Niemczyzna bowiem – ta lingua franca naszej części świata wieku XIX – była przestrzenią wolności, a nie zniewolenia. A im bliżej początku XX stulecia tym bardziej stawała się swojska, bo dobrze przyswojona, o czym można się przekonać z pism Brzozowskiego. Innymi słowy, jesteśmy w tym samym stopniu dziedzicami Mickiewicza co Schellinga i Hegla także jeśli chodzi o nasze wyobrażenia o sztuce i jej roli.   O tym czy można „filozofować po polsku” i co oznacza to dla polskiej humanistyki rozmawiałem z dr Tomaszem Herbichem.