Autoportret. Podcast o architekturze i przestrzeni

Rozmowa o zdolności architektury do reagowania w czasach kryzysów, o zagospodarowywaniu (lub nie) pustostanów, o tym, czy budynki burzyć, a także co można z nich odzyskiwać. Zuzanna Mielczarek Architektka, badaczka architektury, kuratorka wystaw o architekturze, ekspertka do spraw dostępnego mieszkalnictwa. Pracuje w Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki, prowadzi zajęcia w ramach Inclusive Housing Studio na Wydziale Architektury Politechniki w Brnie, pisze doktorat na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Współkuratorka festiwalu NARRACJE w Gdańsku (2024). Łukasz Stępnik Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, pracuje w Zakładzie Architektury Środowiska Zamieszkania jako badacz i dydaktyk. Współtwórca kwartalnika architektonicznego „RZUT” i Studia WIDOKI. Interesuje się mieszkalnictwem i architekturą typową. Mateusz Włodarek Doktor nauk socjologicznych, kulturoznawca, badacz architektury, kurator. Bada architekturę z perspektywy nowego materializmu. W Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki pracuje nad projektami wystawienniczymi. Współkurator festiwalu NARRACJE w Gdańsku (2024). Przestrzenie publiczne i sieci infrastrukturalne powstają z myślą o zaspokojeniu codziennych potrzeb. Niezależnie, czy jest to dostęp do prądu, możliwość swobodnego przemieszczania się, czy gromadzenia – w obliczu wrogiej agresji innego państwa, możliwość realizacji tych potrzeb zostaje ograniczona, a dotknięta kryzysem społeczność musi szukać nowych rozwiązań. Funkcja przestrzeni takich jak miejsca zgromadzeń, punkty przesiadkowe, przejścia graniczne, centra logistyczne czy magazyny, rozszerza się w sytuacji wojny. Miejsca, na co dzień spełniające pewne funkcje, w sytuacji kryzysowej, wraz z ogromnym przepływem ludzi i towarów, są w stanie działać w dużo większej, trudnej do przewidzenia skali. Numer dotyczy zarówno infrastruktury materialnej: przestrzeni w skali budynku, miasta, regionu, jak i sieci społecznej: powiązań międzyludzkich i instytucjonalnych, które zmieniły się z potrzeby adaptacji do kryzysu wywołanego wojną. Autorzy i autorki tego numeru analizują adaptację sieci energetycznych, kolejowych, organizacyjnych w sytuacji bezpośredniego zagrożenia. Jak przygotować przestrzenie publiczne na kryzys – od migracji wojennych, przez powodzie po pandemie? Jak wspólne doświadczenia krajów regionu możemy wykorzystać do budowania bardziej odpornych na kryzysy miast? Ten numer daje próbę odpowiedzi na te pytania. Numer został zrealizowany we współpracy z Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki w ramach programu „Kultura inspirująca”, międzynarodowy projekt Sieci wsparcia. Wszystkie teksty z numeru dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem: https://www.autoportret.pl/numery/sieci-wsparcia-pl/

Marcin Wojdak tak pisze w numerze „Rekreacja” Autoportretu:– Cześć, mam na imię Marcin i przez wiele lat byłem nałogowym nostalgikiem. Gdyby nostalgia wciąż była uznawana za jednostkę chorobową, właśnie tak przedstawiałbym się na spotkaniach jej anonimowych nosicieli. Ponieważ jednak obecnie jest definiowana jako stan emocjonalny niosący ze sobą wiele pozytywnych konsekwencji, z pełnym przekonaniem podpiszę się pod tą tezą i opowiem, jak oddziaływanie tego uczucia doprowadziło mnie do realizacji projektu fotograficznego, którego kulminacyjnym etapem była publikacja książki Ostatni turnus, czyli przewodnika po ośrodkach wczasowych epoki PRL-u.Nim to nastąpi, ustalę pryncypia. Uważam, że Polska jest światowym zagłębiem tego typu miejsc. Piszę to z pełną powagą i przekonaniem. W ciągu kilku ostatnich lat odwiedziłem prawie pół tysiąca obiektów wypoczynkowych (w tym schroniska młodzieżowe, stanice harcerskie i hotele), a na liście „do sprawdzenia” wciąż mam kilkadziesiąt pozycji i zapewne drugie tyle, o których nawet nie słyszałem. Niemal całe wybrzeże Bałtyku, niemal każda górska dolina, każdy brzeg jezior i rzek usiane są miejscami, w których lud pracujący miast i wsi mógł odpocząć od wytężonego działania na rzecz wspólnego dobra Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Co ważne, był to wypoczynek serwowany w sprawnie zaprojektowanych kompleksach, wolnych od przekleństwa współczesnych realizacji, czyli maksymalizacji zysku z metra kwadratowego ośrodka i hektara jego terenu. Pogoń za pieniędzmi wymusiła powstawanie skrajnie zatłoczonych, pozbawionych intymności produktów wypoczynkopodobnych. W szeregach, jeden obok drugiego, stoją tam identyczne domki lub pawilony.Jak to wyglądało kiedyś? I o tym właśnie więcej w ilustrowanym wykładzie gorąco zapraszamy do odsłuchu!

Dorota Leśniak-Rychlak rozmawia z Adrianem Krężlikiem Powszechnie uważa się, że beton odpowiada za dużą część emisji dwutlenku węgla powodowanych przez budownictwo. W historii „Autoportretu” publikowaliśmy teksty deklarujące, że to najbardziej destrukcyjny materiał na świecie. Adrian Krężlik spróbował zmierzyć się z tym poglądem i rozłożyć beton na czynniki pierwsze, pokazać etapy jego obiegu i stopnie szkodliwości.  Wygląda ciągle na to, że nie jesteśmy w stanie zrezygnować z betonu jako materiału konstrukcyjnego – jak go zatem używać w momencie kryzysu planetarnego?  Jak ograniczyć jego szkodliwość, jak używać ponownie, w jakich momentach może zostać zastąpiony, a kiedy jednak bywa konieczny? W rozmowie poruszamy również temat projektowania na trwanie i projektowania na rozkładanie. ADRIAN KRĘŻLIK  Architekt, projektant, doktorant i badacz na Wydziale Architektury Uniwersytetu w Porto, wykładowca School of Form. W pracy zawodowej i badawczej łączy współczesne technologie z tradycyjnymi. Bada wpływ architektury na środowisko. Wcześniej pracował m.in. w Zaha Hadid Architects, Rojkind Arquitectos; w Berlinie rozwijał software oparty na sztucznej inteligencji. Współtworzy kolektyw Terytoria. „Autoportret” 4 [83] 2023  „Ścieżki materiałów” Architektura jest dziedziną materialną. Powstaje w procesie przemiany niemal alchemicznej, z materii wydobywanej z ziemi i przetwarzanej w procesach różnych obróbek w budynek, wartość dosłownie i w przenośni materialną. W ostatnich dekadach właśnie ta cecha jest przekleństwem. Współcześnie coraz częściej pytamy o to, z czego budujemy, jakie są środowiskowe koszty działalności budowlanej. Żadna technologia nie jest niewinna w dobie katastrofy klimatycznej. Musimy zacząć oceniać architekturę przez pryzmat jej oddziaływania na środowisko, a to wymaga wprowadzenia nowych kryteriów. Próbujemy zmapować nowe obszary działań architektonicznych i wskazać możliwe alternatywy. Jak wykorzystać istniejące zasoby? Jak pracować z materiałami, na przykład ziemią i glebą, w sposób odwracalny? Jak recyklingować beton? Co można odzyskać i użyć ponownie? Czy wszystko da się przebudować? Uruchamiają się nowe połączenia, perspektywy. Wszystkie teksty z numeru, w tym tekst Adriana Krężlika dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem: https://www.autoportret.pl/numery/sciezki-materialow-pl/ Inne teksty autora mierzące się z katastrofą klimatyczną zamieszczone na łamach „Autoportretu”: https://www.autoportret.pl/artykuly/prawa-natury/ https://www.autoportret.pl/artykuly/nowy-zielony-swiat/ https://www.autoportret.pl/artykuly/glosniejsza-wiosna/ https://www.autoportret.pl/artykuly/biomimetyka-w-kilku-przykladach/

Dorota Leśniak-Rychlak rozmawia z Maciejem Miłobędzkim   Czy możliwe jest ocalenie pod władzą techników, pyta Maciej Miłobędzki, architekt z pracowni JEMS Architekci w swoim tekście w numerze „Autoportretu” Ścieżki materiałów. Odpowiedź udzielana przez autora jest negatywna, a jednym z przykładów środowiskowo szkodliwych budynków przywoływanych w rozmowie jest nowojorski Seagram Building, zaprojektowany przez Ludwiga Miesa van der Rohego, ikona stylu międzynarodowego. Gdy przyglądniemy się ustaleniom Kiela Moe, autora monografii szklanego biurowca, okaże się, że siedziba Seagram przyczyniła się do ekstrakcji na pustyni Atacama (pozyskanie miedzi na eleganckie „opakowanie”: kurtynową elewację), degradacji środowiskowej na terenie dawnej fabryki szkła w Pensylwanii, czy negatywnie wpłynęła na zdrowie robotników, opracowujących bursztynowe tafle. Przy takiej optyce wydaje się, że historię architektury należałoby napisać na nowo. A co z teraźniejszością, gdy architekci projektują już budynki nie z materiałów, lecz z produktów, komponowanych z część pochodzących z całego globu? Rozmowę prowadzi Dorota Leśniak-Rychlak – redaktorka kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”. „Autoportret” 4 [83] 2023  „Ścieżki materiałów” Architektura jest dziedziną materialną. Powstaje w procesie przemiany niemal alchemicznej, z materii wydobywanej z ziemi i przetwarzanej w procesach różnych obróbek w budynek, wartość dosłownie i w przenośni materialną. W ostatnich dekadach właśnie ta cecha jest przekleństwem. Współcześnie coraz częściej pytamy o to, z czego budujemy, jakie są środowiskowe koszty działalności budowlanej. Żadna technologia nie jest niewinna w dobie katastrofy klimatycznej. Musimy zacząć oceniać architekturę przez pryzmat jej oddziaływania na środowisko, a to wymaga wprowadzenia nowych kryteriów. Próbujemy zmapować nowe obszary działań architektonicznych i wskazać możliwe alternatywy. Jak wykorzystać istniejące zasoby? Jak pracować z materiałami, na przykład ziemią i glebą, w sposób odwracalny? Jak recyklingować beton? Co można odzyskać i użyć ponownie? Czy wszystko da się przebudować? Uruchamiają się nowe połączenia, perspektywy. Wszystkie teksty z numeru, w tym tekst Macieja MIłobędzkiego będą (lub już są) dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem: https://www.autoportret.pl/numery/sciezki-materialow-pl/   Inne teksty autora zawierające krytykę modernistycznych dogmatów zamieszczone na łamach „Autoportretu”: https://www.autoportret.pl/artykuly/nieznosna-lekkosc/ https://www.autoportret.pl/artykuly/niezaizolowane-nienowoczesne-niekomfortowe/ https://www.autoportret.pl/artykuly/wszystkiego-bezpiecznego-infrastruktura-bezpieczenstwa-i-komfortu/   Zapraszamy do prenumeraty naszego pisma: https://mik.krakow.pl/product-category/autoportret/